donderdag 3 februari 2022

ZWARTE ELS (ALNUS GLUTINOSA)

De zwarte els begint te bloeien voordat er blad aan de boom komt. Vanaf februari zie je de jonge mannelijke elzenkatjes uitgroeien van korte roodbruine wormpjes tot rijpe lange slierten die geel kleuren door het stuifmeel. Elk stadium is mooi om te zien door de talrijke rode en gele tinten. Aan het uiteinde van de takken bevinden zich de vrouwelijke bloemen. Ze zijn veel kleiner en kleuren bij rijpheid dieprood. Na de bevruchting vormen ze groene bolletjes die naar zwart verkleuren (elzenproppen). 

De zwarte els groeit overal, maar liefst op nattere plaatsen zoals langs waterkanten. Elzen nemen heel veel water op. Een nat voedselrijk elzenbroek is dan ook een officieel erkend bostype. De hoofdboomsoort in dit broek is uiteraard de zwarte els. Hij kan tot 25 m hoog worden en is meestal meerstammig. De grote eironde bladeren zijn kleverig. Daaraan is zijn Latijnse naam te danken (glutin = lijm). Het blad valt in het najaar groen van de boom en kent geen herfstkleur. De gevleugelde zaadjes uit de elzenproppen hebben een luchtkamertje en drijven daardoor goed. Zo verspreidt deze boomsoort zich via het water over grote afstanden. Elzenproppen blijven tot anderhalf jaar aan de boom zitten. In de winter zie je vaak sijzen, hangend in de boom, zaden uit de elzenproppen peuterend.

In vroeger tijden werden elzenhagen aangeplant om kleine akkertjes te beschermen tegen zeewind en stuifzand. Elzen zijn uitermate geschikt als houtleverancier. Het hout is zacht maar taai en laat zich gemakkelijk bewerken. Een els die op jonge leeftijd wordt geknot groeit vaak uit tot een fantastische knotboom die je kan vergelijken met een knotwilg maar dan mooier, sierlijker en landschappelijk ook waardevoller.

Bij het knotten van elzen kleurt het witte hout bijna onmiddellijk na het zagen oranjerood. Een bijzonder verschijnsel dat als sinds jaar en dag voor vele sagen en legendes zorgt.

Net zoals de Romeinen 2000 jaar geleden deden, gebruikt de homeopathie de schors van de zwarte els om o.a. keelpijn, keelontsteking, zweertjes en aften mee te bestrijden. Daarnaast heeft de bast een koortswerende werking.

Bron: NatuurNetNieuws, uitgave van platform GROEN! natuurlijk: www.groen-natuurlijk.nl