Reactie op: 'Uitkap van bosperceel is dunnen, kappen en verjongen tegelijk'. Groene Ruimte d.d. 03/06/2025

N.a.v. artikel: https://www.groeneruimte.nl/nieuws/265185/?b=250604

'Uitkap van bosperceel is dunnen, kappen en verjongen tegelijk'

Door: Leffert Oldenkamp, bosbouwer, 05 06 2025

"Klimaatslim bosbeheer" spant de kroon, waarbij iets in aanleg wordt opgezet dat nooit de bedachte doelen zal bereiken. Omdat de soortenkeuze en mengvormen gewoon niet bij elkaar passen (geen rekening gehouden met schaduw verdragende eigenschappen of lichteisen) en de gekozen boomsoorten aantoonbaar niet opgewassen zijn tegen de wisselende groeifactoren waarmee een boom nu eenmaal te maken krijgt.

Inmiddels ben ik afgeknapt op de pseudokennis van de Bosgroepen en van de vele organisaties die zich met het huidige bosbeheer bezighouden.

Dit artikel behandelt willekeurige kap van bomen waarbij de termen ‘dunning’ en ‘uitkap’ vallen. Over dunnen van bossen is dat nog niet zo gek, want onze bossen dienen meer of minder selectief te worden beheerd, waarbij overblijvende bomen in beginsel beter gaan groeien. Dat is de theorie, maar in de praktijk worden dunningen uitgevoerd zonder een duidelijk streefbeeld als einddoel. Het gaat meestal om een tijdelijk wensbeeld waarbij geen rekening wordt gehouden met de eisen die de voor de toekomst van belang zijn. Kortom bosbeheerders zijn meestal niet bezig met het einddoel, maar met een tijdelijk effect waarbij het beeld bepalend is en niet de kwaliteit van het bos.

Over uitkapbos kan ik het volgende toevoegen:

Het uitkap systeem is op de hellingbossen in midden Europa ontstaan op de overgangen van de verschillende bossystemen: eiken, beuken, Tanne (blauwspar) en fijnspar. In beginsel zijn die zones aan hoogte (temperatuur) gebonden, waarbij in de overgangszones op den duur mengvormen kunnen ontstaan. Schaduwverdragende soorten (Tanne, beuk) komen dan in de ondergroei tot ontwikkeling, waarbij de expositie (helling) in verband met zon van grote betekenis is. In Zwitserland hebben gerenommeerde houtvesters (nog vóór Prof. Leibundgut, die het systeem goed heeft beschreven) kans gezien om daarbij fraaie bossen te scheppen, door langjarig consequent selectief beheer. Onder meer door Prof. Becking is getracht (op Den Treek, waar we als student een zakcentje konden verdienen om metingen uit te voeren) dat in Nederland ook toe te passen. Maar een ideaal uitkapbos heeft hellingen en bepaalde boomsoorten nodig en komt in het vlakke Nederland niet van de grond. Hooguit dat er met veel moeite een tijdje een gemengd bos ontstaat, dat vrij spoedig in elkaar stort.

Het verschil tussen een gemengd bos in Nederland en een uitkapbos zit in de natuurlijke mogelijkheid om stamtalregulering toe te passen. In onze vlaktegewijze bossen moet je met al dan niet kleine verjongingsvlakken naast permanent dunnen van de werkelijke opstand aan de slag.

In een uitkapbos heb je een lange adem nodig waarbij je de diameter verdeling in de gaten moet houden. Je streeft daarbij naar veel dunnere bomen en relatief weinig dikke bomen, die dan wel heel oud gaan worden. Ook dan loopt het op de lange duur stuk, omdat je uitsluitend schaduw verdragende bomen overhoudt.

Op de hellingbossen kunnen dergelijke (uitkap)bossen honderden jaren oud worden. Waarbij het beeld vrij goed intact blijft. Dunning gebeurt dan vooral in de onderetage.

In onze bossen kunnen bossen ook oud worden, maar dan moet je vooral blijven dunnen in de bovenetage. Kenmerken van vlaktegewijze bosbeheer bij ons, regulering van diameters is in uitkapbossen aan de orde.

Bij dit alles is van belang dat je voor duurzaam beheer houtvoorraad en houtaanwas in de gaten moet houden. Bij ons doe je dat vlaktegewijs. In uitkapbossen doe je dat boomsgewijs (verdeling van diameters).

De samenstelling van onze bossen en de heersende leeftijden en omstandigheden daarbij maken het onmogelijk om uitkapbossen te maken in Nederland.

Je kunt wel voortdurende bezig zijn met kappen (uitdunnen of verjongingsvlakken maken) in onze bossen, maar dat heeft weinig met uitkapsystemen te maken. Bovendien moet je daarbij een richting inslaan waarbij een reëel bosbeeld in de toekomst overblijft.

Huidige bosbeheerders hebben geen idee waarmee ze bezig zijn als ze over uitkapbossen beginnen.

Wellicht roept deze uiteenzetting vragen op; dan gaan we het bos in!

Boom van het Jaar 2025

De 8e editie van de Nederlandse verkiezing van De Boom van het Jaar is gestart. De verkiezing maakt deel uit van de Europese verkiezing Tree of the Year. SBNL Natuurfonds selecteert sinds 2018 de Nederlandse inzending voor deze verkiezing. Tot en met 1 mei 2025 kan iedereen zijn favoriete boom met een verhaal aanmelden. Daarna kiest de vakjury per provincie één boom. Deze genomineerden worden 28 augustus 2025 bekendgemaakt en concurreren met elkaar in een landelijke stemronde.

Het draait niet om de dikste, mooiste of oudste boom, maar om markante bomen met een bijzonder verhaal. Het kan gaan om een legende, een historisch verhaal of om een boom met een bijzondere waarde voor een dorp of stad. De boom die een natuurramp overleefde of waaronder al sinds mensenheugenis het dorpsfeest plaatsvindt. In de afgelopen jaren wonnen onder meer de Leidse Ginkgo Biloba, de Bredase Troeteleik en de Markiezeneik op het Utrechtse landgoed Amelisweerd deze eervolle titel.

Of je nu dorpsbewoner, stadsgenoot, kleine of grote gemeente, bewonerscomité, trotse provincie of vrijwillige snoeiploeg bent: iedereen en elke organisatie kan een boom aanmelden voor de Boom van het Jaar verkiezing. Uit alle provinciale en overzeese inzendingen kiest de deskundige Bomenjury de provinciale winnaars. In de nationale stemronde, waarin heel Nederland zijn stem kan uitbrengen, strijden deze provinciale bomen om de landelijke titel 'De Boom van het Jaar'.

Klik hier om een boom aan te melden: https://www.deboomvanhetjaar.nl/

Bron: NatuurNetNieuws, uitgave van platform GROEN! natuurlijk: www.groen-natuurlijk.nl

De realiteit van Staatsbosbeheer

In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw legde Staatsbosbeheer de nadruk op recreatie en natuur, maar sinds een aantal jaren is ook de productiekant weer meer in de belangstelling komen te staan. “We zijn weer wat meer richting onze genen en ontstaansgeschiedenis gegaan”, zegt Hekhuis, afdelingshoofd Beheer en Productie van Staatsbosbeheer in 2019 op Nieuwsplatform De Bosbouw. 

De gevolgen van deze ommezwaai kunnen we met eigen ogen aanschouwen op landgoed Slangenburg. Met uitzondering van een aantal hectare rond het kasteel is Staatsbosbeheer bezig de Slangenburg om te vormen tot een productiebos. Dit betekent kaalkapvlaktes,  jonge aanplant in kokers, oranje gestipte bomen, aanplant van exotische naaldbomen zonder meerwaarde voor de biodiversiteit en het verdwijnen van oude bomen. Een zielloos bos van weinig ecologische- en belevingswaarde. 

Het hout uit de Slangenburg wordt deels geëxporteerd naar België waar het verwerkt wordt tot spaanplaat voor Ikea. Een groot deel wordt verwerkt tot biomassa waarvan de verbranding vervuilender is dan de stook van steenkolen. Dit zijn geen overgebleven takjes en bladeren van ‘duurzaam’ gekapte bomen zoals Staatsbosbeheer ons wil doen geloven. Dit zijn hele bomen die niet geschikt zijn als rondhout.

Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer van 2 december 2022 naar het functioneren van Staatsbosbeheer blijkt dat de hoeveelheid geoogste biomassa sinds 2012 verdrievoudigd is en dat die hoeveelheid biomassa additioneel is op de gemiddelde oogst van 300.000 m3 rondhout per jaar.  

Er is een goed onderbouwd onderzoeksrapport verschenen over de biomassalobby en de belangenverstrengeling van Staatsbosbeheer.

https://klimaatcoalitie.org/biomassalobby-en-bomenkap-belangenverstrengeling-politiek-en-directeuren-staatsbosbeheer

Het is een lijvig rapport maar het loont al om de samenvatting te lezen.

Medewerkers van Staatsbosbeheer hebben met toestemming van de overheid biomassa BV’s (Energiehout BV en Bio Enerco BV) opgericht om het hout dat Staatsbosbeheer levert te verkopen als houtige biomassa voor biomassacentrales. De directeuren van deze BV’s werden geleverd door Staatsbosbeheer, die tevens vele nevenfuncties hebben bij organisaties die een financieel belang hebben in de biomassasector.

Staatsbosbeheer kapt onze bossen o.a. voor biomassaproductie die verstookt wordt in de biomassacentrales waarbij meer CO2 vrijkomt dan bij de stook van kolen. Staatsbosbeheer ontvangt naast de inkomsten voor hout en biomassa ook SNL subsidies voor het kappen van bos. Opa en oma mogen vervolgens een nieuwe boom betalen via stichting Buitenfonds en de (klein)kinderen mogen die nieuwe boom aanplanten via stichting Nationale Boomfeestdag. Staatsbosbeheer krijgt daarvoor via stichting Nationale Koolstofmarkt tegen betaling via stichting Buitenfonds CO2-compensatiecertificaten voor het aanplanten van die nieuwe boom.

Het is van groot belang om dit rapport onder de aandacht te brengen van zoveel mogelijk mensen en zo de ware agenda van Staatsbosbeheer onthullen. Verzet vanuit de samenleving is nodig om het tij te keren. Alleen op die manier kunnen wij de Nederlandse bossen beschermen. Voor elke boom die gekapt wordt maken de meeste van ons niet meer mee dat deze vervangen is door een volwassen exemplaar.

Er is geen tijd te verliezen..

Met vriendelijke groeten,

Comité Matiging Kapbeleid Slangenburg

Onze prijs voor het Groenste Project in de Achterhoek van 2024

Op woensdag 19 maart hebben wij onze jaarlijkse BomenPrijs uitgereikt voor het o.i. Groenste Project van het afgelopen jaar. Deze keer, welverdiend, aan de Stichting Lindenarboretum. 

Dit arboretum is gesticht en al vele jaren beheerd en onderhouden door vrijwilligers, wegens het opzetten, beheren, in stand houden en waar mogelijk uitbreiden van de grootste Europese collectie winterharde Lindebomen. 

Inmiddels tevens de officiële nationale collectiehouder voor de Linde!

https://www.lindearboretum.nl/

Overhandiging door onze voorzitter Jaap Cannegieter
aan dhr. Wouter Ribbers, voorzitter Lindenarboretum.

Boomwortels blijven groeien in de winter

Er werd algemeen aangenomen dat zowel de wortels als de stam van bomen stoppen met groeien in de herfst omdat het dan te koud wordt, en pas in de lente, als het warmer is, weer gaan groeien.

Nieuw onderzoek door wetenschappers van de Universiteit Antwerpen en Europese sijmpartners weerlegt deze aanname. Ze tonen aan dat houtachtige wortels blijven groeien tijdens de koudere maanden, zelfs wanneer de boomstam daar al mee gestopt is.

De onderzoekers verzamelden 2 jaar lang, van augustus tot maart, elke week wortels en microkernen in de stam van volwassen beuken en berken in bossen rond Brasschaat. Ze voerden ook een experiment uit met jonge beuken-, berken-, eiken- en espenbomen gekweekt in potten in Brasschaat, nabij Barcelona, en nabij Oslo, om te beoordelen of dezelfde bevindingen van toepassing waren in zowel het centrum als aan de randen van de Europese gematigde zone. In totaal werden 330 bomen bestudeerd en meer dan 1000 wortelmonsters verzameld.

Zoals verwacht stopte het hout in de stam met groeien in de herfst wanneer de bladeren vallen, maar het hout in de wortels ging de hele winter door met groeien, tot aan de volgende lente, wanneer de nieuwe bladeren zich ontvouwden. De houtgroei in de wortels gaat zelfs door als de bodemtemperatuur bijna tot nul daalt. Het groeipatroon in de wortels hangt niet af van de locatie, want de resultaten waren vergelijkbaar bij jonge bomen die in de herfst werden onderzocht in Spanje, België en Noorwegen.

De resultaten suggereren dat als de bodem niet bevroren is, herfst- en wintergroei van houtachtige wortels een gemeenschappelijk kenmerk is van bomen in de gematigde West-Europese zone. Meer informatie is te vinden in de publicatie 'No winter halt in below-ground wood growth of four angiosperm deciduous tree species' in Nature Ecology and Evolution.

Bron: Universiteit van Antwerpen/ en NatuurNetNieuws, uitgave van platform GROEN! natuurlijk: www.groen-natuurlijk.nl